Herdenken en vieren

In de Westerstraat is een politieagent doodgeschoten door iemand van het verzet. Deze Nederlandse politieagent werkte samen met de bezetter. Als represaille zijn er 10 gevangenen (verzetsstrijders) uit Kamp Amersfoort (afkomstig uit Ede) naar de Appelweg gebracht en daar gefusilleerd.

Bij het monument Koedriest werd na de oorlog een massagraf met 77 krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie blootgelegd. De 77 Sovjetsoldaten, merendeels uit de republiek Oezbekistan, werden op 9 april 1942 door de Duitsers gefusilleerd. Dit was de op één na grootste massa-executie in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In 2023 werd door Nationaal Monument Kamp Amersfoort bekendgemaakt dat de plaats van de executie en het bijbehorende graf niet op de plek van het monument, maar honderden meters verderop lagen. Betrokken partijen overleggen momenteel over de verdere invulling van Koedriest en de markering van de eigenlijke executieplek.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Kamp Amersfoort door de Duitsers overgedragen aan het Rode Kruis. Loes van Overeem was in die tijd Hoofd van de Dienst Speciale Hulpverlening van het Rode Kruis en moest in deze hoedanigheid voorkomen dat de gevangenen tijdens de overdracht nog iets zou overkomen. De gevangen konden tijdens de overdracht nog niet weg omdat een deel van Nederland nog niet bevrijd was.

De herdenking vindt plaats op de plek waar 20 juli 1943 twintig leden van de Inlichtingendienst werden geëxecuteerd en begraven. Deze groep stond onder leiding van de bekende ir. Johan van Hattem. De slachtoffers zijn na de oorlog op Rusthof en elders herbegraven. In 1953 heeft een broer van Robert Blauw, één van de slachtoffers, verzocht een gedenkkruis te plaatsen op de plaats waar het massagraf had gelegen. Aan dit verzoek werd in 1954 voldaan. Het kruis staat op militair oefenterrein en is niet voor publiek toegankelijk. Wil men het monument toch bezoeken, dan kan men zich tot de Stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort wenden.

Bijeenkomst ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog met in het bijzonder de gevallenen uit Hoogland.

In de wijk Rustenburg zijn veel straatnamen vernoemd naar verzetshelden. Op de achterzijde van de zuil zijn de namen van vijftien gesneuvelde verzetsmensen aangebracht naar wie geen straat in deze wijk genoemd is. Deze hebben allen een Amersfoortse connectie maar in de wijk is geen straat naar hen genoemd, dat is de reden waarom deze namen op deze zuil genoemd zijn.

Ieder jaar organiseert de gemeente Amersfoort in samenwerking met Platform Amateurkunst | Scholen in de Kunst op 4 mei een herdenkingsconcert, in aanwezigheid van burgemeester Lucas Bolsius. Het herdenkingsconcert vindt plaats aansluitend op de Stille Tocht en wordt uitgevoerd door een Amersfoortse amateurkunstvereniging.

Ter nagedachtenis aan de vermoordde Joodse slachtoffers en verzetsstrijders die in Amersfoort woonden, legt de Stichting Herdenkingsstenen Amersfoort elk jaar op 4 mei een bloem bij hun herdenkingsstenen. Nabestaanden, huidige bewoners en buurtgenoten nodigen we uit om een eigen bloem erbij te leggen om de namen van onze stadgenoten niet te vergeten. Voor meer informatie over de herdenkingsstenen en de locaties herdenkingsstenenamersfoort.nl

Op 9 mei worden alle oorlogsslachtoffers die begraven liggen op het Sovjet Ereveld herdacht. Vanwege de oorlog in Oekraïne en de vele slachtoffers die momenteel vallen wordt dit jaar geen publieke herdenking gehouden. Medewerkers van Rusthof zullen namens het gemeentebestuur van Leusden en Amersfoort kransen plaatsen op het Sovjet Ereveld.

Op 1 juli staan we stil bij Keti Koti. Op Keti Koti, ‘Ketenen gebroken’ in het Sranantongo, viert men de vrijheid. Want op deze dag in 1863 schafte Nederland als een van de laatste landen formeel de slavernij in Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen af. Bij wet werden mensen gedwongen om daarna nog eens tien jaar op de plantages te blijven werken. Tot 1873 dus. Op 30 juni 2024 sluiten we het herdenkingsjaar 150 jaar slavernijverleden af. Ook na het herdenkingsjaar blijven we duurzame aandacht voor het koloniaal en slavernijverleden in de stad hebben.

Op 15 augustus herdenken we alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De oorlog trof alle bevolkingsgroepen van de koloniale samenleving in de Archipel, waaronder Indonesiërs, Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea’s, de Joods-Indische en Chinees-Indonesische gemeenschap.

Op 11 oktober 1944 werden meer dan 1400 mannen vanuit Kamp Amersfoort afgevoerd naar Station Amersfoort en vandaar naar concentratiekamp Neuengamme. Het is het grootste transport uit de geschiedenis van het kamp. Weinigen van hen overleefden de oorlog.

We organiseren dit jaar weer de route van Vrees en Hoop. Dit is de weg die de gevangenen van toen ook liepen. Om de gevangenen van toen te herdenken en om stil te staan bij het feit dat wij in een vrij land leven.  

Op verschillende momenten in het jaar hangen we in heel Amersfoort de vlaggen uit. We doen dat op 4 mei uit respect voor de doden en op 5 mei om onze vrijheid te vieren. De regels wanneer je zelf de vlag uit hangt vind je op de website van de Rijksoverheid.