Zorg voor meer waardering en gelijkwaardige positie voor (v)mbo

Dinsdag 25 maart 2025 overhandigt een groot aantal gemeenten, jongeren-, onderwijs- en werkgeversorganisaties hun petitie aan de Tweede Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Kern ervan is dat er dat er een overgang moet komen van een selectie- naar een talentenmaatschappij.

Wethouder Onderwijs en Arbeidsmarkt Tyas Bijlholt: “Het (v)mbo verdient meer waardering. Amersfoort is een beroepsgerichte stad. We zijn trots op de beroepsgerichte opleidingen van onze (V)MBO’s, de belangrijke bijdrage die zij leveren aan de stad en de talentvolle jongeren die deze opleidingen voltooien. Daarom gaan we in september een introductiedag organiseren voor alle studenten die aan een beroepsgerichte opleiding beginnen”.

Knelpunten selectiemaatschappij

Het huidige Nederlandse onderwijssysteem kenmerkt zich door vroege selectie, gebaseerd op maar een klein deel van de talenten van kinderen. De participerende partijen maken zich zorgen omdat het (v)mbo niet wordt gezien als leerroute die aansluit bij specifieke behoeften en talenten van jongeren, maar als leerroute voor jongeren die niet goed genoeg zijn voor de havo, het vwo, hbo of universiteit. Volgens hen doet ons onderwijsstelsel jongeren met andere talenten dan rekenen en lezen te kort, omdat (in schooladviezen) juist wordt uitgegaan van waar zij níet goed in zijn. 

Wie een hbo- of wo-opleiding volgt, heeft meer onderwijsjaren en krijgt meer kansen dan jongeren op het vmbo en mbo. De schoolreisjes van vmbo-leerlingen en mbo-studenten gaan niet naar het buitenland, ze mogen vaak niet (voluit) deelnemen aan het studentenleven en er is minder ruimte voor persoonlijke, sociale of professionele ontwikkeling. Ze gaan op jongere leeftijd werken – en betalen dus ook eerder belasting en dragen eerder pensioen af. Ook zijn er verschillen tussen hoeveel er vanuit de overheid wordt geïnvesteerd in studenten. Zo krijgen mbo-studenten jonger dan achttien jaar geen studiefinanciering.

De ongelijkheid zet door op de arbeidsmarkt. MBO-afgestudeerden worden lager ingeschaald en aanzienlijk lager beloond dan mensen met een hbo- of wo-diploma. Daarnaast is het mbo ondervertegenwoordigd binnen het bestuur en de politiek.

Bouwstenen talentenmaatschappij: concrete voorstellen voor een sterker mbo

• Toetsen en schooladviezen vooral ondersteunend
  In de petitie wordt gepleit voor een nieuwe pedagogische visie op onderwijs. Onderwijs moet zich richten op de ontwikkeling van alle talenten. Dit betekent dat leerlingen en studenten de ruimte en het curriculum moeten krijgen om hun talenten en passie te ontdekken. Toetsen en schooladviezen zijn dan geen hard selectie- en vergelijkingsinstrument, maar ondersteunen de leerkracht bij het volgen van de ontwikkeling van leerlingen, op basis van ieders eigen kwaliteiten, talenten en behoeften.
• Veel gemakkelijker overstappen
  Het overstappen tussen onderwijsvormen en leerroutes moet gemakkelijker worden gemaakt. Ook een later selectiemoment is belangrijk, omdat het kan leiden tot meer kansengelijkheid – want: langer de tijd om je talenten te ontwikkelen –, minder stress bij jonge kinderen en minder segregatie. 
• Zelfde financiële middelen en tijd voor (v)mbo’ers
  Bij een gelijkwaardige positie van het (v)mbo hoort ook dat er gelijkwaardig in wordt geïnvesteerd. Alle leerlingen en studenten moeten voldoende tijd en dezelfde (financiële) mogelijkheden krijgen voor hun persoonlijke, sociale en professionele ontwikkeling, net zo veel als wo’ers en hbo’ers die nu al krijgen. 
• Eerdere loopbaanbegeleiding
  Voor een duurzaam toekomstperspectief is het belangrijk dat jongeren hun talenten kunnen inzetten daar waar de arbeidsmarkt hen de meeste kansen biedt. Concreet betekent dit dat er al vanaf jonge leeftijd – en dus niet pas op het mbo – sprake moet zijn van goede loopbaanbegeleiding, met aandacht voor kansrijke sectoren zoals de zorg, het onderwijs of de techniek. 
• Talent belangrijker dan type diploma
  Het type diploma mag niet bepalend zijn voor de mogelijkheden die jongeren krijgen na hun opleiding. In sollicitaties en gedurende hun loopbaan moet de focus liggen op relevante competenties, vaardigheden en (werk)ervaring. 
• Eerlijk salaris
  Ook al zijn mbo-ers bezig aan een opmars, het verschil in salaris tussen mbo’ers en hbo-ers is nog steeds erg groot, zeker in relatie tot de grote schaartse aan vakmensen. Mensen met een mbo-diploma verdienen een eerlijk salaris, dat hun waarde in de maatschappij representeert.

In de komende periode wordt de petitie verder uitgewerkt. Doel is om regulier met het ministerie en de Tweede Kamer in gesprek te gaan over de voortgang van de talentenmaatschappij.